Jailbreak Nedir ? Nasıl Yapılır ? Ne işe Yarar ?

iPhone ile yeni tanışan kullanıcıların en çok yaşadığı sıkıntılardan biri de çeşitli forumlarda veya web sitelerinde karşılaştıkları Jailbreak ve Cydia kavramları. Bu yüzden ben de, bu iki kavramı ve varoluş nedenlerini çok fazla teknik detaya girmeden soru-cevap şeklinde açıklamaya çalışmak istedim.

1) Jailbreak tam olarak nedir?

Jailbreak, ingilizce kelime anlamı olarak “firar, hapisten kaçış” anlamına, iPhone’da ise cihazın yazılımsal olarak özgür kalması anlamına gelmektedir. Ülkemizde bu işlem için zaman zaman “kırmak” terimi de kullanılmasına rağmen, “kırmak” terimi aynı zamanda “unlock” işlemi için de kullanıldığından, genelde ingilizcedeki haliye “jailbreak” terimi tercih edilir.

2) Neden Jailbreak işlemine ihtiyaç duyuluyor?

iPhone aslında bir cep telefonundan ziyade bir cep bilgisayarıdır ve üzerinde yazılım olarak da Apple’ın bilgisayarlarında kullandığı Unix tabanlı bir bir işletim sistemi olan MacOS X bulunmaktadır. Fakat Apple, iPhone’da kullandığı işletim sistemini, bilgisiyarlarında kullandığının aksine daha kapalı ve daha kısıtlı özellikte yapmıştır. Bu yüzden iPhone kullanıcıları cihazlarına, aynı bilgisayarlarında olduğu gibi istediği uygulamaları yükleyememişlerdir. Bu da ilk çıktığı günden beri kullanıcıları, iPhone’u daha açık bir hale getirmenin arayışı içini itmiştir.

İşte bu durumdan rahatsız olan ve teknik bilgisi yüksek bir grup iPhone kullanıcısı, geliştirdikleri yazılımlarla iPhone’u özgürlüğe (jailbreak) kavuşturmuşlardır. Bu yazılımlardan en meşhuru da QuickPwn’dır. QuickPwn, iPhone’u özgür kıldığı gibi üzerine ayrıca Cydia, Installer gibi önemli yazılımları da yüklemektedir.

3) Peki Apple neden iPhone’u bu şekilde kapalı tutuyor, bizim istediğimiz gibi kullanmamıza izin vermiyor?

Bunun iki temel nedeni var ve birincisi ekonomik. Apple diğer cep telefonu üreticileri gibi değil ve birçok model üretmiyor. iPhone’u da bir cep telefonu gibi görmüyor. Dolayısıyla esas niyeti cihaz satışından para kazanmak değil. Asıl amacı cihaza yüklenecek içeriklerden (oyun, müzik, vs.) para kazanmak. Ve de bu içeriğin yönetimini de kendisi yapmak istiyor. Örnek vermek gerekirse şu an App Store’da satılan her paralı uygulama gelirinin %3o’unu Apple, %70’ini ise uygulamanın geliştiricisi alıyor. Eğer biz App Store harici bir yöntemle uygulama satın alabiliyor olsaydık, Apple bu gelirden mahrum olurdu.

Diğer nedeni de güvenlik. Jailbreak edilmemiş haliye iPhone, bence uygulama yüklenebilen diğer cep telefonlarına göre çok daha güvenli. Bunun nedeni de App Store uygulamalarını geliştirenlerin özgürlüklerinin Apple tarafından kısıtlanması. Bir iPhone geliştiricisi App Store için ancak, Apple’ın kendisine sağladığı SDK’yı (Software Development Kit) kullanarak bir uygulama geliştirebilir. Bu SDK da, geliştiricinin elini kolunu bir çok konuda bağlar.

Dolayısıyla App Store uygulamaları aşağıdakilerini yapamaz;

a) Telefon numaramıza, hatta abonesi olduğumuz operatör bilgisine bile ulaşamaz.
b) Yüklediğimiz diğer uygulamaların bilgilerine ulaşamaz.
c) Mail ve SMS mesajlarımıza ulaşamaz.
d) Cihazımızdaki şifrelerimize erişemez.
e) Sistem bilgilerini ve ayarlarını değiştiremez. Örneğin Wi-Fi’yı ve EDGE’i kapatıp açamaz. Bağlantı ayarlarımızı değiştiremez.
f) Arka planda (background) çalışamaz. (Yani uygulamayı “Home” tuşuna basıp kapattığımız anda uygulama kapanır.)

Çoğu iPhone kullanıcısı da uygulamaların arka planda çalışamaması olayına çok takmış durumdadır , özellikle MSN tarzı chat uygulamaları kullananlar. Apple’ın arka plana izin vermemesinin bir nedeni de pil ömrüdür. Arka planda çalışan uygulamalar cihazın beyni kabul edilen CPU’yu sürekli kullandıkları için cihazın pilinin daha çabuk bitmesine neden olurlar. Tabii aynı anda çalışan uygulama sayısı arttıkça da, uygulamaların çalışma hızı düşer, takılmalar başlar.

4) Jailbreak işleminden geçmemiş iPhone’lar daha güvenli ise neden herkes Jailbreak yapıyor?

Bunun da aslında birkaç sebebi var. Bence en önemli sebebi EDGE’in, Wi-Fi gibi kolayca kapatılıp açılamaması. İkincisi ise mevcut SMS ve Telefon uygulamasının çok yetenekli olmayışı ve App Store’da SMS ve Telefon ile ilgili uygulamaların SDK’nın kısıtları nedeniyle yer alamayışı. Üçüncüsü de App Store’daki paralı uygulamaların “cracked” diye tabir edilen ücretsiz versiyonlarının ancak jailbreak’li cihazlarda çalışabilmesi.

Bu yüzden Apple’ın izin vermediği ama kullanıcıların çok ihtiyaç duyduğu uygulamalar ayrıca geliştirilmekte (SDK kullanılmadan) ve Cydia üzerinden Jailbreak’li iPhone’lara yüklenebilmektedir.

5) Bu Cydia tam olarak nedir ve App Store’dan farkı nedir?

Cydia, Apple’ın insiyatifi ve kontrolü dışında Saurik diye bilinen bir yazılımcı tarafından, fakat içindeki uygulamalar da çeşitli developer’lar tarafından geliştirilmiş, jailbreak’li iPhone’lar için bir uygulama kurulum yazılımıdır. İsteyen herkes Cydia’nın belirlediği formatta uygulamalarını paketleyip, Cydia üzerinden dağıtımını gerçekleştirebilir. Fakat bu uygulamaları kimse denetlemez, dolayısıyla tüm bu uygulamaların sorumluluğu kullanıcıya aittir. BossPrefs, Cycorder, iBlackList, SBsettings, SwirlyMMS, OpenSSH gibi popüler jailbreak uygulamaları hep Cydia üzerinden yüklenir.

App Store ise tamamen Apple’ın kontrolünde olan ve Apple’ın SDK’sı ile geliştirilmiş, performans ve güvenlik kontrolleri yapılmış uygulamaların yer aldığı bir uygulama kurulum yazılımıdır.

6) Cydia üzerinden yüklediğimiz uygulamalar ne kadar güvenilirdir?

Cydia uygulamaları Apple’ın SDK’sı ile geliştirilmediğinden, arka planda çalışmaktan tutun da,cihazdaki tüm bilgilere erişime kadar iPhone’da herşeyi yapabilirler. Bir de bu yazılımlar Apple’ın denetiminden geçmedikleri için cihazlarda zaman zaman kitlenmelere, yavaşlıklara, hatta cihazı restore etmeye kadar giden sıkıntılara yol açabilirler. Hatta kötü niyetli kişiler cihazımızdaki bilgileri çalmak için bile uygulama geliştirebilir ve Cydia üzerinden dağıtabilirler.

Bu yüzden Cydia’daki her uygulama yüklenmemeli, sadece ihtiyaç duyulan ve çok sayıda kullanıcı tarafından kullanılıp, test edilmiş uygulamalar yüklenmelidir. Zaten Cydia’nın popüler uygulamaları forumlarda, bloglarda ve mail gruplarında sürekli paylaşılmaktadır.

7) Jailbreak’li cihazların garanti dışı kaldığı doğru mudur?

Teorikte evet. Apple’ın kullanıcı sözleşmesine göre iPhone’un üzerindeki yazılıma Apple’ın onaylamadığı herhangi bir yöntemle müdahale etmek cihazın garanti dışı kalmasına neden olmaktadır. Fakat pratikte bu yüzden cihazı garanti dışı kalan hiç görmedim. Genel kanı, jailbreak’li cihaz tekrar restore edilerek servise götürüldüğünde, daha evvel jailbreak işleminden geçirildiğinin tespit edilemediği yönündedir.

8 ) Jailbreakli cihazlarda App Store’daki paralı uygulamaların, ücretsiz bir şekilde çalıştırılabildiği doğru mudur?

Maalesef doğrudur. Installous ismi verilen bir uygulama yardımıyla, kırılmış (cracked) App Store uygulamaları jailbreak’li cihazlarda çalıştırılabilmektedir. Hatta kullanıcıların sırf bu yüzden jailbreak’li cihaz kullandıkları düşünülmektedir. Halbuki bu doğru değildir. App Store’dan parasıyla uygulama indirmesine rağmen diğer avantajlarından dolayı jailbreak’li cihaz kullanan bir çok kullanıcı da mevcuttur.

9) Tüm bu avantaj ve dezavantajlarına rağmen jailbreak konusunda kararsız kaldım. Siz ne önerirsiniz?

Teknik konulara aşina veya meraklı olmayan iPhone kullanıcılarına kesinlikle jailbreak önermiyoruz. Eğer iPhone’la bir telefon gibi değil de bir bilgisayar gibi uğraşacak vaktiniz ve bilgi birikimiz var ise jailbreak yapabilirsiniz. Lakin jailbreak’in teknik olsun veya olmasın tüm kullanıcılar için bir risk taşıdığını hiç bir zaman unutmamak gerekiyor Ben şahsen cihazımı uzun bir süredir jailbreak’siz kullanıyorum ve BossPrefs haricinde de çok ciddi bir eksiklik hissetmiyorum.